Kitap tanıtımı

Adı Üstünde: Pölsan

Tüberküloz mikrobunun peşinden koşan genç bir öğretmen, yıllar sonra editörünün -en sonunda!- ölümü üzerine yeniden yazmaya başlayan gazeteci, hafıza kaybına uğradığını iddia eden bir savaş suçlusu... Hepsini karıştırıp, bolca mizah ilavesiyle bir kitapta pişirirseniz kendine özgü çılgınlığıyla bir roman elde edersiniz: Pölsan.

Pölsa bir çeşit yemek, Pölsan da İsveçli yazar Torgny Lindgren’in romanı. Yemek olan pölsa imkansızlığın yarattığı bir lezzet; kesimden sonra saklanamayacak etlerin arpa bulguruyla yavaş yavaş pişirilmesi ilkesine dayanıyor. Çeşitliden kastımız gerçekten epey “çeşitli”. Onlarca değişik malzeme var yemekte, fakat ortaya çıkan bütün içindekilerin hepsinden farklı bir tada sahip.

Kitap da bu yemek gibi; “bir ilkbahar, bir yaz, bir sonbahar ve dört kış”tan oluşan yedi mevsimli, soğuk bir İsveç kasabası, olaysız hayatın körüklediği hayal gücü, çocuklara dek uzanan ölümcül hastalık, alt edilmeye çalışılan yaşlılık, dostlukların yitimi, ölüm ilanları yavaş yavaş örülüyor ana malzemeye fakat bütün bu karışımın epey karamsar bir kitap yaratması beklenirken tam tersi oluyor, eğlenceli bir roman çıkıyor ortaya. Bitirdikten sonra kapaktaki ada bir kez daha bakınca kahkahayı basıyoruz, o ad da ince bir mizah duygusunun eseri çünkü; birebir kitabın ve adını aldığı yemeğin tekniğini açıklamakla kalmıyor, ortaya çıkan sonucu bile söylüyor. Her malzemenin/karakterin birbirinden ayrı ve birbirini etkiledikçe yeni bir tat kazanan lezzeti Pölsan.

Bir çocuğun erken gelecek ölümüne üzülenlere şaşırıp “Hayır, müteşekkirim buna” demesinde gülünecek bir yan bulunabilir mi? Ya bir belediye başkanının bir yayınevine yazdığı mektup ne kadar komik olabilir? “Pölsa pişiriyoruz, çünkü başka yemek yapmayı bilmiyoruz” cümlesinde hüzünlü bir taraf var örneğin fakat bu cümle sizi ve kahramanları öylesine bir noktada yakalıyor ki gülmeden edemiyorsunuz. Lindgren’in elinin değdiği her konu şaşırtıcı bir mizahla renkleniyor. Pek alışık olmadığınız, zaman zaman irkiltici de olabilen ama hep akıllı ve değişik bir mizah tarzı bu.

Sadece gülmek için değil yine de bu kitap, aslına bakarsanız gülmek için hiç değil. Yazma eylemi üzerine; yaratma ve gerçeklik üzerine kurulu temelde. “Roman içinde roman” diyor yayınevi kitabın tanıtım yazısında, bana kalsa roman içinde roman içinde roman derdim Pölsan için. Çünkü Lindgren’in edebiyatla uzandığı yerleri okuduktan sonra da anlamaya devam ediyorsunuz, aklınıza geldikçe şöyle diyorsunuz: “Tabii ya!” Çünkü “İnsan hayatının en değerli ve onurlu şeyi anlam yaratmaktır” dedirtiyor bir kahramanına Lindgren. Kendisi de anlam yaratma işinin ustalarından olduğunu kanıtlıyor kitabıyla.

Ayrıntılardan bahsedip sürprizlerin tadını kaçırmak istemiyorum ama romanda bir yerlerde yazarın apansız karşınıza çıkmasını bekleyin derim. Bir de okurken bir amacın kendi başına olmadığını, sizi bambaşka bir amaca hazırladığını bir kez daha fark edeceğinizi söylememe izin verin. Yaşlılığı alt etmek istiyorsanız eğer, sonu gelmez bir haberi yıllar sonra yeniden yazmaya başlayabilirsiniz. Ya da rahatlık, iyi bakım ve güzelce pişmiş patates yahnisi için tüberküloz mikrobunun peşine düşebilirsiniz. Hatta bir savaş suçlusu olup hafıza kaybına uğramanız, yeni bir kimlik edinmeniz fakat hepsini bir parça sosisle değiştirmeniz de mümkün. Sonuçta “Büyük ve yükseltilmiş şeyleri çocuklar ve yetişkinler işte böyle oyuna çevirirlerdi ve hatta şaklabanlığa. Yoksa nasıl onlara tahammül edecek ve sırtlarında taşıyabileceklerdi ki?” diyor yazar.

Torgny Lindgren pek çok edebiyat ödülüne sahip olmasının yanı sıra, 1991 yılında, edebiyat dalında Nobel ödülünün sahibini belirleyen İsveç Akademisi’nin on sekiz daimi üyesinden biri olarak “9 numaralı sandalyeye” seçilmiş. Kitapta yer alan yazar tanıtımında yazarın yetiştiği yöreye özgü bir dil kullanmasına dikkat çekiliyor. Öyle ki İsveç yazınına “Lindgrence” olarak adlandırılan yeni bir lehçe kazandırmış.

Pölsa -tarifinden anladığım kadarıyla- yemek olarak damak zevkinize pek uymayabilir, fakat kitap olarak Pölsan kesinlikle evrensel bir tat.

PÖLSANTorgny Lindgren, Çeviren: Gürhan Uçkan, Nokta Kitap, 217 sayfa, 9,26 YTL.